Het landgoed Veldeke moet ergens gelegen hebben tussen Spalbeek en Kermt. De Veldekermolen aan de Demer langs de Lummense Kiezel getuigt er nog altijd van. Daar ergens werd onze Hendrik geboren, zo tussen 1120 en 1140. De tijd van de volle, hoofse middeleeuwen. De dagelijkse praktijk voldeed zowat nooit aan het hoge ideaal, maar intussen vertelden en zongen minnestrelen wel hoe ridders en edelen hun hoofse manieren konden houden. En laat nu net onze Hendrik pionier zijn van die hoofse dichtkunst, van de middeleeuwse romantiek. Toch in het oude Nederlands én het oude Duits.

Wij zijn dan Duits

Hoe kan dat nu? In het Duits en het Nederlands tegelijk? Wel, we zitten in de twaalfde eeuw. België, Nederland en Duitsland zijn nog verre toekomstmuziek. Ons land, het graafschap Loon, het Limburg van de middeleeuwen, is helemaal georiënteerd naar het oosten. Wij maken deel uit van het middeleeuwse Duitsland. Brussel, Antwerpen of Brugge? Dat is buitenland voor ons.

Taalkundig is er ook geen grens tussen Limburg en het westen van Duitsland. In Keulen verstaan ze ons evenzeer. Bovendien wil onze graaf van Loon sier maken in Duitsland. Daar ligt zijn carrière, niet in Brabant of Vlaanderen. En omdat de zoon van een van zijn dienaren een goed opgeleide en hoogst getalenteerde jongeman is, neemt hij die Hendrik mee op zijn reizen. Naar Duitsland. Richting der Kaiser.

Volkstaal

Intussen had die Hendrik wel op verzoek van de gravin het leven van de heilige Servaas opgeschreven in het Nederlands van toen. Of beter gezegd, in het Limburgs van toen. Inclusief ich en dich. Nu is die Servaaslegende het oudste werk in het Nederlands waarvan we de naam van de auteur nog kennen. Van Veldeke dus.

Maar ook in die tijd was het werk belangrijk. Bedevaarders van heinde en verre kwamen naar Maastricht voor de relieken van Servaas. En dan was randanimatie welkom. Zo kon iemand het verhaal van Servaas in de eigen taal, en niet in het Latijn, vertellen aan de toeristen van toen.

Hendriks faam groeide intussen. De graaf kon uitpakken met zijn talent. Zo zou Van Veldeke aan het hof in Kleef de dan zeer prestigieuze Aeneis van Vergilius omzetten naar de volkstaal. Alleen werd zijn onvoltooide manuscript gestolen en zou hij, of een collega, het tien jaar later afmaken in Thüringen, veel dieper in Duitsland én bakermat van de vroege Duitse literatuur. Veldekes origineel is nooit bewaard gebleven, maar kopieën in allerlei Duitse taalvarianten van toen zijn wel bewaard gebleven. En daarom is Van Veldeke, die bij collega’s veel aanzien had, zowel in het Nederlands als in het Duits een taalpionier.