Woensdag 29 april 1942. Ons land is in oorlog, en wordt gecontroleerd door de Duitse bezetter. In Tessenderlo zitten de meeste kinderen op school, vlakbij de nog jonge chemische fabriek, wanneer om iets voor half twaalf ’s middags een enorme explosie weerklinkt die het hele dorpscentrum in puin legt. De knal is zo hevig dat hij zelfs in Antwerpen-stad voelbaar is. 189 mensen laten het leven, 1.000 anderen raken gewond.

“Al die lijken op straat, verschrikkelijk”

“Ik was in de school, en plots was er een harde slag”, vertelt de 90-jarige Gerda Janssens in de podcast. “Ik dacht dat het een aardbeving was. Maar een tijdje later vernamen we dat er iets met de fabriek was. Daar was mijn 17-jarige zus Germaine aan het werk, en dus moest ik van moeder samen met een jongere zus gaan kijken. Onderweg kwamen we al meteen wenende mensen tegen, die gewond waren en die ondersteund werden. En iets verder zagen we al die lijken op straat liggen. Verschrikkelijke beelden, als ik daar nu aan terugdenk. Ik was tien jaar, ik was bang natuurlijk. We zijn niet verder gaan zoeken naar onze zus. We konden dat gewoon niet aan.”

BELUISTER OOK DEEL 2. De gruwel van de ramp van Tessenderlo: “Stukken van mensen werden in emmers binnen gebracht”

Krater van 75 meter

“De knal maakte Tessenderlo letterlijk met de grond gelijk”, vertelt historicus Marc Bertrands uit Genk, die de research deed voor een documentaire over de ramp. “Maar het was niet meteen duidelijk wat de oorzaak was van die gigantische ontploffing. Het was oorlog, dus in het begin dachten veel mensen dat het een bombardement van de geallieerden was geweest, tegen stellingen van de Duitse bezetter. Maar al gauw bleek dat niet het geval te zijn, en moest de oorzaak gezocht worden in de chemische fabriek zelf. Daar lag een berg van 300 ton ammoniumnitraat opgeslagen, een stof die gebruikt werd voor de productie van kunstmest, en die in bepaalde omstandigheden ook erg explosief kan zijn. Nu, op de plaats waar dat ammoniumnitraat lag opgeslagen, gaapte een krater van 75 meter diameter en 23 meter diep. Dus dat de explosie zich hier had voorgedaan, was wel duidelijk.”

Alleen: hóe dat ammoniumnitraat tot ontploffing is gekomen, daarover blijft tot op heden discussie ontstaan. “Er werden vier hypothesen geformuleerd”, aldus Marc Bertrands. “Twee daarvan, die verband houden met een lekkende tank zwavelzuur, worden tegenwoordig algemeen gelogenstraft. Maar twee andere mogelijke oorzaken blijven voor discussie zorgen.”

Beluister nu gratis ‘Apocalyps in Tessenderlo’ via de QR-code, via hbvl.be/podcast, de HBvL-nieuwsapp of uw favoriete streamingplatform.

Reageren kan via podcast@hetbelangvanlimburg.be.