“Ik was die dag helemaal alleen op de wereld. En dan viel die wereld ook nog eens op mijn kop. Ik was in paniek. Ik kon op dat moment niet normaal reageren. Een normaal mens zou direct naar de politie zijn gegaan. Maar ik was toen geen normaal mens.”

LEES OOK. Dag voor de aanslagen zaten terroristen in de val, en sloeg de paniek toe: “We moeten toeslaan. Nu, meteen”

Na zijn aanhouding probeerde Smail Farisi (34) de onderzoeksrechter uit te leggen hoe hij zich voelde na de aanslagen. Hij moest proberen het onverklaarbare te verklaren. Maandenlang had hij zijn kleine studio in Etterbeek illegaal onderverhuurd aan de kamikaze-broers Ibrahim en Khalid El Bakraoui, oude schoolvrienden. Vele tientallen keren was hij bij hen op bezoek geweest. Soms met boodschappen, soms met pizza’s, soms met een flink stuk in zijn kraag. Maar Farisi had niets vreemds gezien. En hij had al helemaal niet gezien dat de twee in die studio moordende aanslagen zaten te plannen. Zelfs niet toen hij in de dagen vlak voor de aanslagen verschillende keren langs ging.

“Ik besefte dat pas na de aanslagen, op 22 maart. Die avond toonden ze foto’s van de verdachten. En ik herkende Ibrahim en Khalid El Bakraoui. Het was alsof er elektriciteit door mijn lichaam werd gejaagd. Vraag mij niet wat ik nadien allemaal heb gedaan. Ik weet het gewoon niet meer.”

Schoonmaakactie

De beelden van de bewakingscamera van het appartement tonen dat Farisi in de dagen na de aanslag geregeld terugkeert naar zijn studio. Samen met zijn broer Ibrahim. Om de studio leeg te halen en schoon te maken.

Justitie organiseerde een reconstructie van die schoonmaakactie en die beelden werden gisteren getoond aan de jury. Van een goed doordachte schoonmaakactie leek daarin weinig sprake. “Wilde je je sporen wissen?”, vraagt de onderzoeksrechter tijdens de reconstructie. “Sporen wissen?”, antwoordt Farisi met een wat verdwaasde blik. “Waarom zou ik dat doen? Wat had ik kunnen verstoppen? Ik wist dat hier beneden camera’s hingen die iedereen filmen die binnen en buiten gaat.”

“Ik kan geen terrorist zijn”

Smail Farisi (32) verschijnt al weken als vrij man voor de assisenjury. Hij heeft een plaats tussen de advocaten en moet niet in de glazen box, tussen de andere beschuldigden. Hij ontsnapt ook aan de veelbesproken naaktfouilles. En toch is hij de beschuldigde die op dit proces het meest in zijn blootje staat. Al verschillende keren werd de spanning hem te veel en hield hij een wanhopig pleidooi over zijn onschuld. Zonder zichzelf te sparen. Alles gooide hij op tafel. Zijn alcoholverslaving. Zijn pleinvrees. Zijn angsten, die hij bestrijdt met pillen en drank. Zelfs zijn geaardheid. “Ik ben biseksueel. Hoe zou ik dan een terrorist kunnen zijn?” Volgens zijn advocaat heeft psychiatrisch onderzoek bovendien uitgewezen dat hij randje “zwakbegaafd” is.

Dat neemt allemaal niet weg dat hem op het terreurproces zware beschuldigingen boven het hoofd hangen: betrokkenheid bij 32 terroristische moorden en honderden moordpogingen, en lidmaatschap van een terreurgroep. En dat voor iemand die voor 22 maart 2016 nog een nobele onbekende was voor politie en justitie.

Dronken nachten

Het is vooral zijn alcoholverslaving die hem in de problemen heeft gebracht, zo blijkt. Daarmee is het allemaal begonnen. Hij dronk te veel, en wilde zijn ouders liever niet onder ogen komen als hij na een wilde nacht weer eens stomdronken naar huis ging. Daarom sliep hij op straat, of in de kelder van een vriend. Tot die hem hielp om via het OCMW van Etterbeek een studio te huren in de Kazernenstraat. Een eigen plek, en meteen ook een hogere uitkering. Het had hem moeten helpen om zijn leven op de rails te krijgen. Maar hij koos ervoor om de hulp te misbruiken. Eigenlijk bleef hij gewoon bij zijn ouders wonen. De studio liet hij vanaf oktober 2015 gebruiken door zijn oude schoolvriend Ibrahim El Bakraoui. Eerst gratis, als vriendendienst. Nadien vroeg hij huurgeld.

Van de terreurplannen wist hij niets, zo houdt hij vol. Al blijkt uit de uiteenzetting van de speurders dat hij wel heel veel alarmsignalen over het hoofd zag. Ibrahim El Bakraoui die vermomd de straat op ging? “Hij vertelde dat hij iemand moest volgen, en ik geloofde dat.” De foto’s van de broers die in de media verschijnen als “terreurverdachten”? “Khalid zei dat het niet waar was, en ik geloofde hem.” De openlijke radicalisering van de broers? “Niets van gezien.”

“Mesthoop”, voor de vrienden

Farisi vertelde de speurders wel dat hij zijn huurders in de dagen voor de aanslagen buiten probeerde te krijgen. “Ik wilde mijn appartement terug. En ze hadden beloofd dat ze op 22 maart weg zouden zijn. Dat hadden ze wél verteld. Maar niet dat ze zichzelf zouden opblazen.”

Terwijl de speurders heel zijn rol maandag uittekenden voor de jury, en ze een uiterst gedetailleerd verslag deden van al zijn bezoekjes aan de terroristen, zat Smail Farisi met zijn hoofd in zijn handen. De houding die hij al wekenlang aanneemt. Alsof hij nog steeds niet kan geloven waarin hij terecht is gekomen. Hij, die van zijn cafévrienden de bijnaam “Mesthoop” kreeg, en na een tijdje ook zichzelf zo begon te noemen. Hij, die niet gelovig is en zondigt tegen alle regels van de islam. Hij, die – naar eigen zeggen – alleen maar zijn vrienden wilde helpen. Vraag is nu of de jury hem daarin zal volgen.

LEES OOK. De man met het hoedje: even een “held” van Islamitische Staat, maar meestal gewoon van de foto geknipt