Praktisch

Aard van de wandeling

Een quasi volledig vlakke wandeling door heide-, bos- en veengebied met een geasfalteerd stuk van twee kilometer en een lang, kronkelend vlonderpad. Stevige schoenen zijn aangeraden, zeker bij vochtig weer.

Afstand

7,1 kilometer

Signalisatie

Rode pijl

Parking/Start

Bezoekerscentrum De Watersnip, Fonteintjestraat, Koersel

Info

www.natuurpunt.be

“Kijk, een blauwe reiger!” We hebben nog geen twintig meter gewandeld, als Jan Kenens ons attendeert op een voorbijvliegend specimen van de – even opgezocht – Ardea cinerea. We hebben het privilege op pad te gaan met een, euh, wandelende encyclopedie. Onze gids is educatief medewerker in bezoekerscentrum De Watersnip in Koersel en vrijwilliger van Natuurpunt. Hij stelt voor om de wandeling met het rode driehoekje te doen, een tocht van iets meer dan zeven kilometer. Die is enkel toegankelijk tijdens het weekend, omdat een deel ervan door het militaire domein Kamp van Beverlo loopt. Wie het gebied op een weekdag wil verkennen, kan de gele route nemen. Een gelijkaardig traject en ongeveer even lang.

Om een misverstand te vermijden, eerst dit: de naam Zwarte Beek heeft niets te maken met vervuiling, want op vele plaatsen is de kleur van het water roestbruin tot tomatensoeprood. Een gevolg van de afzetting en oxidatie van het mineraal glauconiet zo’n acht miljoen jaar geleden, leren we. “De naam zou kunnen duiden op de kleuring van het water door turfwinning, maar een meer voor de hand liggende uitleg is dat de Zwarte Beek in een grensgebied lag. Zwette of swette is naar verluidt een oud-Germaanse naam voor grens”, zegt Jan.

Boomtelefoon

De beek ontspringt op het Kempisch plateau in Hechtel-Eksel en mondt in Diest uit in de Demer. Van de bron tot de monding beheert Natuurpunt 1.700 hectaren natuur, het Agentschap voor Natuur en Bos 2.000. We starten de wandeling op een geasfalteerd pad van twee kilometer, het zogenaamde Prikkelpad. Op dat stuk bevinden zich twaalf belevingselementen. Een boomtelefoon, bijvoorbeeld. Je legt een oor tegen een afgeplat deel van een boom en telt hoeveel keer je wandelgezel op de andere kant van de boom tikt. Minder eenvoudig dan het lijkt, want geluid gaat tien keer sneller door hout dan door lucht. Leuk, maar we willen op zoek naar everzwijnen. Helaas, Jan Kenens moet ons teleurstellen.

“Ze zijn alleen bij schemerlicht en ’s nachts actief. Overdag houden ze zich schuil. Over hun aantal zijn er geen exacte gegevens beschikbaar. We kunnen alleen afgaan op de afschotcijfers. Om de populatie binnen de perken te houden, wordt ongeveer de helft van de dieren afgeschoten. In 2021 doodde de wildbeheereenheid Zwarte Beek er 732. Doe dat maal twee en je hebt een idee.”

Koersels Kapelleke

Even voorbij het Prikkelpad hebben de gedrongen viervoeters in hun zoektocht naar voedsel lelijk huisgehouden. Een groot stuk heide is volledig omgewoeld. Wat verderop zien we opnieuw sporen van hun doortocht, deze keer in de omgeving van een zoelpoel. Everzwijnen houden hun vacht parasietvrij door te zoelen, dat is het nemen van een modderbad. De opgedroogde modder en tegelijk de parasieten verwijderen ze door tegen boomstammen te schuren.

Na een paar kilometer passeren we het Koersels Kapelleke. “Dat hebben we te danken aan een zekere boer Swartenbroeckx, die in het voorjaar van 1826 met paard en kar over de heide reed. Plots werd hij onwel en voelde hij hevige pijnen. Toen hij Maria aanriep, borrelde er water uit de grond, hij dronk ervan en werd weer gezond. Als dank plaatste hij een Mariabeeldje in een kapelletje op een staak. Zeven jaar later werd er een echte kapel gebouwd.”

Aberdeen angus

Wat verderop wandelen we voorbij een afgerasterd stuk van maar liefst honderd hectaren. Daarop zette Natuurpunt tien koeien van het Schotse runderras aberdeen angus uit. “Door dat kleine aantal is de begrazingsdichtheid zeer laag, namelijk één koe per tien hectaren. Nu gaan we ze niet te zien krijgen, want in de winter zitten ze binnen”, preciseert Jan. Tijdens een korte pauze wijst hij op de grote biodiversiteit van de Vallei van de Zwarte Beek. Op de aanwezigheid van de grootste kleine-zeggenvegetatie (een grassoort) van West-Europa, bijvoorbeeld.

We vernemen ook dat er in Vlaanderen nog maar dertig à vijftig watersnippen zijn en dat de helft daarvan in de Vallei van de Zwarte Beek leeft. “Vrij recent hebben we hier de wolf, de raaf, de oehoe en de kraanvogel weer mogen verwelkomen. Zo zie je dat natuurbeheer zijn vruchten afwerpt. Door de verstedelijking van Vlaanderen is er steeds minder plaats voor bepaalde diersoorten, maar in Limburg hebben we gelukkig nog duizenden hectaren natuur. Denk aan het Nationaal Park Hoge Kempen, de militaire domeinen en diverse natuurgebieden, zoals de Vallei van de Zwarte Beek. Helaas is niet iedereen even enthousiast over de terugkeer van de dieren waarover ik het net had. Waar de mens last van heeft, wil hij zo snel mogelijk kwijt, zelfs laanbomen. We vinden ze mooi, maar zien ze liefst voor de deur van de buren, want vallende bladeren zijn toch zó’n vuiligheid.”