Het proces, dat dinsdag begint voor de vrederechter van het vijfde kanton in Antwerpen, is de eerste rechtszaak in ons land tegen chemiebedrijf 3M. Ongeveer een jaar geleden bundelde een vierhonderdtal omwonenden van 3M de krachten. Ze willen dat de multinational opdraait voor mogelijke emotionele, lichamelijke en materiële schade in de omgeving van de fabriek in Zwijndrecht. De omwonenden namen enkele advocaten onder de arm die ervaring hebben met grootschalige vorderingen tegen miljardenbedrijven.

Testgezin

Onder de naam Darkwater 3M verenigden de verschillende betrokken partijen zich. De naam is een verwijzing naar een op ware feiten geïnspireerde Hollywoodfilm (Dark Waters uit 2019) die de juridische strijd schetst tegen een PFAS-vervuiling in West-Virginia in de jaren negentig. In die film volgt een groepsgeding van de buurtbewoners, een class action suit. Dat kan hier niet, dus koos Darkwater 3M één gezin uit dat het proces zal voeren.

Het gezin, twee veertigers en hun kinderen, woont al vijftien jaar op ongeveer een kilometer van de fabriek. “Bij de ouders van het gezin liggen de waarden van PFAS vele malen boven de grenswaarde. Dat is bovenmatige hinder”, zegt advocaat Geert Lenssens (SQ Watt). De vader, die vaak in de tuin werkt, heeft tot 1.000 microgram PFOS per liter bloed. Bij de moeder werd tot 750 microgram aangetroffen, en bij de kinderen net iets minder. “Ter vergelijking: de norm van het Europese voedselagentschap ligt op 6,9 microgram per liter”, vertelde Lenssens eerder al. De rechtszaak van het gezin geldt als een soort test, het resultaat zal bepalen of er in de toekomst nog zaken van andere omwonenden volgen en hoe die dan gevoerd moeten worden.

Laten veroordelen voor burenhinder

3M heeft altijd gezegd dat “tientallen jaren wetenschappelijk onderzoek over PFOS en PFOA (beide een PFAS, red.) niet aantonen dat er schade veroorzaakt wordt bij mensen, noch bij de huidige, noch bij de vroegere concentraties”. Om technische discussies uit de weg te gaan, zullen het gezin en de advocaten proberen om het chemiebedrijf te laten veroordelen wegens burenhinder. “Van zodra hinder bovenmatig is, kan de rechter ingrijpen. Belangrijk is dat je geen fout moet bewijzen. De discussie gaat niet over het al dan niet volgen van bepaalde vergunningen”, legt advocaat Lenssens uit. Het gezin vraagt een schadevergoeding voor de stress en de angst die ze ervaren omwille van de verontreiniging. Bovendien willen ze dat het dossier levenslang heropend kan worden. Bepaalde gezondheidseffecten zouden zich pas over langere termijn kunnen openbaren.

3M liet vorig jaar weten “altijd op een verantwoorde manier om te gaan met de productie van PFAS-substanties”. Het bedrijf beloofde “zijn staat van dienst in milieuzorg krachtdadig te verdedigen”. Anderhalve maand geleden beloofde het de productie van PFAS uit te faseren tegen eind 2025. De vele rechtszaken zouden daar niet vreemd aan zijn.