Praktisch

Aard van de tocht

Vlakke stapper door vruchtbaar gebied met veel water

Afstand

7,7 km

Signalisatie

Oranje bol

Start/Parking

Parkeerplaats kerk van Elen

Meer info

www.wandeleninlimburg.be

www.natuurpunt.be

Het is een mooi vogeltje, de oeverzwaluw. Kleiner dan onze andere zwaluwen - de boerenzwaluw en de huiszwaluw - en ‘zachter’ van verenkleed. Bruin en wit, met aan de witte onderkant een fraaie bruine borststreep. Alsof ie een topje aan heeft.

Op dit moment overwintert de oeverzwaluw in de Sahel. In het voorjaar keert ie terug, tussen maart en juni. De vogels gaan dan op zoek naar een goede plaats om te nesten. Zoals de naam al zegt, houden oeverzwaluwen van plekken aan het water. Ze jagen op insecten die ze in de vlucht te pakken krijgen en voeren die aan de jongen die in nestholtes ongeduldig zitten te wachten. Zo’n nest wordt in een steile zanderige oever gegraven, zonder vegetatie die in de weg staat. En daar schuilt nu net het probleem: wij, mensen, hebben de neiging zulke wanden te verharden. Daardoor is het aantal broedmogelijkheden voor oeverzwaluwen afgenomen. Maar de vogel is creatief. Oeverzwaluwen gebruiken ook tijdelijke zandwanden om te broeden.

Appartementencomplex

Toen het team van Onze Natuur de vogels wilde filmen, kwamen ze in Rotem terecht. Door de grindontginning aan de Bichterweerd was een grote hoop afgegraven zand beschikbaar. De oeverzwaluwen bouwden er een appartementencomplex waar het een drukte van je welste was van op en afvliegende ouders met een bek vol lekkere proteïnen op zes poten.

“De wand is ondertussen verdwenen”, zegt Jemp Peeters (65). Hij is vrijwilliger bij Natuurpunt en we hebben met hem afgesproken aan Bichterweerd. Hij wacht ons op in een grote jeep, samen met zijn bordercollie Lex. “De hoop zand was er maar tijdelijk, omdat ze grind aan het ontginnen waren. Eens het grind eruit is gehaald, storten ze het zand terug en kan de natuur weer zijn gang gaan. Toen Pim Niesten en zijn team hier kwamen filmen, stond ik elke dag met hen in contact. Ze geloofden me eerst niet toen ik zei dat op de werf oeverzwaluwen waren. Maar de vogels trokken zich dus helemaal niks aan van de drukte. Mensen, grote machines en vrachtwagens, ze deden gewoon hun ding. Alle dieren hier trouwens. Ook de bevers gingen door met dammen bouwen.”

Bichterweerd ligt tussen verschillende gemarkeerde wandelingen in. Aan de zuidelijke kant schuren de blauwe (4 km) en de rode wandeling (14 km) er tegen aan. Beide wandelingen vertrekken vanuit Stokkem. Aan de noordkant is er de oranje wandeling van 7,7 kilometer, die vertrekt vanuit Elen. We volgen die, maar eerst nemen Jemp en Lex ons nog mee in Bichterweerd zelf.

Bever met valavond

We volgen een stuk van de Kogbeek en al snel duiken er sporen op. “Je ziet op sommige plaatsen dat de bast op boomstammen op hogere plaatsen is afgevreten: dat is niet het werk van de bever, maar van de galloway’s. De bever knabbelt onderaan aan de takken. Hij eet de bast op en sleept takken aan om zijn dammen en burcht te maken.” Jemp wijst op een bruin paadje door het gras. “Een aanvoerroute van de bever: rechtdoor naar waar ie moet zijn.”

Op de Kogbeek duiken al snel meerdere dammen op. “Stevige boel hoor, je kan erop staan. Ze doen dit om het water te laten stijgen zodat ze gemakkelijker hun takken kunnen vervoeren. Een transportband gemaakt van water.” Lex loopt vooruit en blijft staan op een grote berg takken. Hij kijkt omlaag. “Boë is de bever, Lex, zèk het es? Dit is dus een burcht. Een beverfamilie kan uit zeven of acht leden bestaan. Lex hoort ze ergens onder al die takken.” Zien doen we de bever helaas niet. “Best tegen valavond komen, dan heb je veel meer kans”, zegt Jemp.

Hoeve en groeve

Als we de oranje route volgen, komen we langs het gebied dat nu ontgonnen wordt: Elerweerd. Een soort maanlandschap, maar dan met bruin water en machines. Jemp wijst naar de overkant, richting de Nederlandse oever. “Daar zijn ze ook aan het graven. De Maas wordt hier breder.” Als we verderop weides en akkers passeren, praat Jemp over hoogteverschillen. “Je ziet hier de oude Maasoevers en geul liggen”, zegt hij. “Die bieden wat beschutting. Ook de oude winterdijken doen dat. Laatst zag ik nog hoe een vos er een hol in had gegraven.”

Na een lange bocht gaat het weer richting grindgroeve. Onderweg passeren we de Damiaanshoeve, vroeger een schippersherberg. De hoeve kwam de laatste jaren in het nieuws na de moord op Gerty Vanhoef. Een beeldje van haar staat voor de hoeve die omringd is door een dijk, die kan worden afgesloten als het water weer eens stijgt.

Zoals altijd zien we veel vogels aan de Maas. Ganzen, eenden, zaagbekken en een heleboel zwanen. Witte stippen in het groen. “Knobbelzwanen, geen wilde zwanen,” zegt Jemp. “Je ziet hier in élk seizoen iets. Ook de visarend. En de oeverzwaluw kan hier opnieuw komen, als ie maar weer een oever vindt.”