In 2018 trof de politie nog bijna 13.000 transmigranten (12.848) aan op het grondgebied, maar dat aantal daalde de voorbije jaren met 90 procent, tot 1.065 in 2022, volgens cijfers van begin dit jaar van West-Vlaams gouverneur Carl Decaluwé. Bij de Dienst Vreemdelingenzaken kwamen vorig jaar 944 meldingen binnen.

Dat komt volgens minister Van Quickenborne onder meer dankzij veelvuldige politieacties, doorgedreven internationale samenwerking tegen mensensmokkel, het datagestuurd uitlezen van in beslag genomen smartphones door het TransIT-team van de federale gerechtelijke politie (FGP) en strenge straffen voor mensensmokkelaars.

In West-Vlaanderen alleen al werden volgens cijfers van het parket 116 mensensmokkelaars veroordeeld sinds begin 2019. 51 van hen werden veroordeeld wegens mensensmokkel door middel van ‘small boats’ en 65 wegens mensensmokkel via onder andere vrachtwagens of containers. De gevangenisstraffen lopen op tot 15 jaar en de geldboetes tot 968.000 euro. Het aangetroffen materiaal en de gebruikte voertuigen werden verbeurdverklaard.

In West-Vlaanderen, waar het zwaartepunt van het aantal vaststellingen ligt, loopt de daling gelijk met de nationale trend. In en rond de haven van Zeebrugge trof de scheepvaartpolitie in 2018 nog 3.926 transmigranten aan, terwijl dat er in 2022 404 waren. In Oostende ging het om 196 aangetroffen transmigranten in 2018 en 30 in 2022. In de politiezone Westkust (De Panne, Koksijde, Nieuwpoort) nam het aantal eveneens sterk af, van 156 in 2018 tot 22 in 2022. In Blankenberge waren er in 2018 210 intercepties en 8 in 2022.

Doorgedreven controles en screening van containers in de haven blijken te lonen. Strenge straffen, zoals naar aanleiding van het verschrikkelijke Essex-drama in 2019, waarbij 39 mensen om het leven kwamen, hebben ook een ontradend effect voor mensensmokkelaars. Hierbij werd het kopstuk veroordeeld tot 15 jaar cel, zoals gevorderd door het federaal parket.

“We willen absoluut vermijden dat ons land een walhalla wordt voor transmigratie, en zeker voor de smokkelaars erachter”, zegt van Quickenborne. “Twee jaar geleden hebben we het TransIT-team opgericht om systematisch gsm’s uit te lezen om op zoek naar de netwerken die erachter schuilgaan.”

Het TransIT-team bestaat uit een vijftal mensen van de FGP in West-Vlaanderen. “Het team werkt echter vooral samen met lokale politiezones, zoals Westkust, en de scheepvaartpolitie”, legt Van Quickenborne uit. “We gaan dat uitbreiden naar meerdere politiezones in de provincie en de informatie ook laten delen met de Dienst Vreemdelingenzaken, om transmigranten ook te kunnen uitwijzen naar hun land van herkomst.”

Het TransIT-team kan via artificiële intelligentie ook zoeken naar eerdere verblijfsdocumenten en onder andere aliassen in België of in andere lidstaten van de Europese Unie. Zo wordt sneller duidelijk om welke personen het precies gaat en kunnen uitwijzingen ook sneller plaatsvinden.

Door het uitlezen van gsm’s komt ook veel bewijsmateriaal vrij over onder andere identiteiten en aliassen, aanvoerroutes en doorvoerhuizen. Vorig jaar zijn meer dan 600 gsm’s uitgelezen door de FGP of door de scheepvaartpolitie in West-Vlaanderen, zowel van mensensmokkelaars als transmigranten.

Ook het feit dat inklimmen in vrachtwagens, zoals dat vaak gebeurde in de haven van Zeebrugge, strafbaar is gesteld, heeft een ontradend effect, aldus de minister. Het aantal inklimmingen in Zeebrugge is volgens cijfers van West-Vlaams gouverneur Carl Decaluwé van begin dit jaar enorm gedaald: van 2.500 in 2018 naar 250 vorig jaar.

België werkt vaak samen met andere landen zoals Nederland, Duitsland en Frankrijk, omdat mensensmokkelnetwerken ook vanuit het buitenland opereren, vertelt Van Quickenbone.

Begin juli 2022 werden bijvoorbeeld 18 personen gearresteerd in Duitsland op bevel van de Brugse onderzoeksrechter. Er werden huiszoekingen uitgevoerd op een 25-tal plaatsen en 71 boten, 16 motoren en 1.200 zwemvesten aangetroffen. Inmiddels zijn alle 18 verdachten uitgeleverd aan ons land met het oog op een vervolging wegens feiten van mensensmokkel.